Za nami już 30 edycji Międzynarodowego Festiwalu Kolęd i Pastorałek im. ks. Kazimierza Szwarlika. To jeden z największych kolędowych przeglądów w Europie, a zarazem jeden z największych amatorskich festiwali muzycznych w kraju.

Historia Festiwalu zaczęła się w najstarszym kościele w Będzinie – historycznej świątyni Świętej Trójcy na wzgórzu zamkowym, miejscu z historią liczącą ponad 700 lat. Pomysł zrodził się z zapału młodzieży i wikarego parafii – ks. Piotra Pilśniaka. Już do pierwszej edycji zgłosiło się 116 uczestników, co było ogromnym wyzwaniem logistycznym. W kolejnych edycjach liczba uczestników przekraczała 200, a już w IV edycji chętnych do startu było 628 wykonawców. Od IX edycji ilość solistów i grup nie spadła poniżej tysiąca, a w ostatnich latach waha się między 1500 a nawet 1800. Łącznie we wszystkich edycjach udział wzięło niemal 40 tysięcy uczestników.

Pisząc o uczestnikach jako jeden liczymy zarówno solistów jak i chóry, często liczebnością dochodzące do stu osób. Przekładając powyższe liczby na ilość osób, które startowały w eliminacjach, otrzymamy liczby idące w setki tysięcy. Setki tysięcy głosów śpiewających najpiękniejsze polskie kolędy i pastorałki, a wśród nich m.in. młodzi i jeszcze wówczas nieznani Alicja Bachleda-Curuś, Andrzej Lampert, Margaret czy śpiewający dziś na scenach całej Europy bass Piotr Lempa.

Przez lata rozwijając się Festiwal zmieniał też nazwy, najpierw będąc po prostu Festiwalem kolęd i pastorałek, następnie, od III edycji – już z przymiotnikiem “ogólnopolski”. 19 edycja była pierwszą, która uzyskała miano festiwalu “Międzynarodowego”. Było to potwierdzenie tego, co rzeczywiście funkcjonowało od 10 lat, bowiem od edycji 9. eliminacje do Festiwalu odbywały się na Ukrainie. Obecnie posiadamy tam dwa regiony eliminacyjne – w Równem i Żytomierzu. Dwa kolejne funkcjonują na Białorusi (w Baranowiczach oraz w Lidzie), a jeden w stolicy Litwy, Wilnie.

Będziński Festiwal to wielka promocja dla młodych talentów. To też okazja do przybliżenia roli, jaką polska tradycja kolędowa ma w kształtowaniu narodowego ducha, a także popularyzowanie tradycji regionalnych i folklorystycznych – w zakresie samych kolęd i pastorałek, ale także strojów i obrzędowości. Obecność polonijnych zespołów ze wschodu to także wspaniała okazja do przypominania o polskich korzeniach mieszkańców byłych republik radzieckich i podsycanie ducha polskości.

Festiwal ma przebieg dwuetapowy – każdego roku w grudniu w niemal 40 miastach w Polsce, na Ukrainie, Białorusi i Litwie odbywają się eliminacje gromadzące ok. 1 200 solistów i grup. Zgłoszenia do Festiwalu przyjmowane są w październiku i listopadzie.

Formuła Festiwalu jest otwarta – do eliminacji zaproszeni są wszyscy, którzy ukończyli 6 lat. Można śpiewać solo i w zespołach, z instrumentami lub podkładem z płyty. Wśród prezentowanych kolęd zgodnie z regulaminem jedna musi być obowiązkowo tradycyjną polską kolędą bądź pastorałką, co jest wyrazem troski Festiwalu o naszą spuściznę kulturową.

Festiwal przeznaczony jest dla amatorów (w tym uczniów i absolwentów szkół muzycznych I stopnia), jednak nasi wykonawcy co roku udowadniają, że brak wykształcenia muzycznego nie sprawia, iż są gorsi niż zawodowi muzycy. Co więcej – dzięki pasji, jaką wkładają w śpiew i znakomitym pomysłom na muzyczne aranżacje, ich wykonania niejednokrotnie zapadają w pamięć na długi czas poruszając serca słuchaczy.

Najlepszych wykonawców (ok. 140 czyli blisko 2 tysiące osób) wybranych przez jurorów podczas eliminacji w rejonach zapraszamy w styczniu na trzydniowe przesłuchania finałowe do Będzina, nazywanego stolicą polskiej kolędy i pastorałki. Tu prezentują się przed jury, w skład którego wchodzą profesorowie akademii muzycznych z całej Polski. Zgodnie z formułą Festiwalu co roku komisji przewodniczy inna osoba. Przez lata byli to m.in. Wiesław Ochman, Sławomir Pietras, Jan Szyrocki, Marek Jasiński, Jerzy Kurcz, Janusz Dzięcioł, Jerzy Rachubiński, Wiesław Delimat, Marta Kierska-Witczak, Dariusz Dyczewski, Ryszard Handke, Benedykt Błoński, Michalina Growiec, Marek Rocławski, Anna Fiebig, Benedykt Odya, Teresa Krasowska, Ewa Biegas, Urszula Kryger, Agnieszka Franków-Żelazny, Marta Wierzbieniec, Katarzyna Sokołowska, ks. Zenon Kołodziejczak czy Andrzej Banasiewicz. Przez lata Festiwalową komisję współtworzyli, odciskając na Festiwalu niezwykłe piętno ks. prof. Kazimierz Szymonik (Uniwersytet Muzyczny im. F. Chopina w Warszawie) oraz prof. Mirosława Knapik (Uniwersytet Śląski w Katowicach).

W szczytowej fazie pandemii koronawirusa, podczas 27. edycji, Festiwal odbywał się w formule on-line – oceniane były nagrania przesyłane przez uczestników, a część wykonawców dojechała do Będzina jedynie na Koncert Galowy. Przez lata przesłuchania finałowe odbywały się na scenie w Państwowej Szkole Muzycznej im. F. Chopina. Od 28. edycji całość Festiwalu (przesłuchania i Koncert Galowy) odbywa się w Hali Widowiskowo-Sportowej BĘDZIN ARENA.

Festiwal miał szczęście do wspaniałych ludzi. Warto wspomnieć oczywiście jego patrona – ks. Kazimierza Szwarlika, wieloletniego proboszcza parafii Świętej Trójcy zmarłego w 2006 roku. Artystycznie za Festiwal odpowiadali reżyserzy Koncertów Galowych. Początkowo odbywały się one w Teatrze Dzieci Zagłębia i przygotowywała je Stefania Sierpińska. Przez wiele lat – już w Sanktuarium Polskiej Golgoty Wschodu na Osiedlu Syberka w Będzinie (gdzie byliśmy obecni w latach 2000-2019) – znakomitym reżyserem i konferansjerem był aktor Teatru Rozrywki Jacenty Jędrusik. Od 2011 roku nad koncepcją artystyczną koncertów pracuje aktor i reżyser Dariusz Wiktorowicz. Na koncert zawsze przychodzi ponad dwa tysiące osób, które oglądają ucztę nie tylko muzyczną, ale i artystyczną, bowiem każdego roku staramy się o wyjątkową oprawę tego wydarzenia. Od kilku lat Koncerty Galowe oraz przesłuchania finałowe można oglądać na żywo w Internecie. Z możliwości tej korzysta co roku kilkadziesiąt tysięcy osób.

Festiwal w całości realizowany jest siłami społecznymi przez zapalonych wolontariuszy. Przez lata wypracował mocną pozycję na kulturalnej mapie nie tylko Śląska, ale i całej Polski. Udział w nim jest dla widzów i uczestników bezpłatny, finaliści mogą liczyć także na darmowe obiady (około tysiąca obiadów każdego roku wydają będzińskie szkoły) i noclegi oraz pilotujących ich po mieście przewodników – uczniów i absolwentów czterech szkół z powiatu będzińskiego i Sosnowca.

W historii Festiwalu nie zabrakło momentów trudnych – Festiwal rozrósł się do tego stopnia, że przy dotychczasowym budżecie co roku brakowało środków na jego organizację. Przy 22. edycji ogłosiliśmy, że może to być ostatni Festiwal, prowadziliśmy nawet akcję crowdfundingową na jego rzecz. 12 grudnia 2016 r. udało nam się spełnić wielkie marzenie – otrzymaliśmy mocnego Partnera Strategicznego – Polską Spółkę Gazownictwa, która jako wielki mecenas kultury wspierał nas w kolejnych czterech edycjach. W edycji 27. Partnerami Strategicznymi byli Fundacja PGNiG im. Ignacego Łukasiewicza oraz PKN ORLEN, zaś w 28. – Grupa LOTOS. W 29. i 30. edycji wsparcie zaoferowały nam Fundacje Orlen dla Pomorza oraz PGNiG im. Ignacego Łukasiewicza. Współorganizatorem Festiwalu jest miasto Będzin.

Festiwalowe działania na rzecz kultury polskiej to nie tylko kilka dni przeglądu – dwukrotnie wydawaliśmy płyty z najlepszymi kolędami, a z racji jubileuszu 20-lecia, zorganizowaliśmy wraz z Akademią Muzyczną w Katowicach sympozjum “Kolędy i pastorałki w kulturze polskiej”. Wśród prelegentów znaleźli się wówczas m.in. ks. prof. dr hab. Kazimierz Szymonik, wiceprezes Związku Kompozytorów Polskich dr hab. Katarzyna Dadak-Kozicka oraz ks. dr Paweł Sobierajski. Trzykrotnie daliśmy nowe życie dawnym kolędom, organizując konkursy kompozytorskie.

W 2019 roku, z okazji 25-lecia Festiwalu, jego dyrektor, ks. Piotr Pilśniak, uhonorowany został przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego brązowy medalem Zasłużony Kulturze GLORIA ARTIS. W roku srebrnego jubileuszu Festiwal odbywał się także pod honorowym patronatem Prezydenta RP Andrzeja Dudy, co stanowiło podkreślenie i docenienie roli, jaką odgrywamy na polskiej mapie wydarzeń kulturalnych. Pięć lat później, z okazji 30-lecia Festiwal ponownie odbywał się pod patronatem Prezydenta RP Andrzeja Dudy, a ks. Piotr Pilśniak otrzymał kolejny medal GLORIA ARTIS – tym razem złoty.

Zachęcamy do zapoznania się naszym Festiwalem –
obejrzenia dostępnych na stronie zdjęć i filmów,
zgłaszania uczestników, współpracy medialnej, patronackiej i sponsorskiej!
Niech kolędy każdego roku łączą wszystkich Polaków!

FILM O HISTORII FESTIWALU ZREALIZOWANY Z OKAZJI 25-LECIA

SŁOWO O PATRONIE FESTIWALU:

Patronem naszego Festiwalu od 12 stycznia 2006 r. jest ks. kan. Kazimierz Szwarlik.

Urodził się 28 IX 1925 w Wilnie. W latach 30. jego rodzice przenieśli się do Gnaszyna, a potem do Częstochowy. Kiedy wybuchła II wojna światowa jako partyzant walczył w Szarych Szeregach i Armii Krajowej. Ideałom “Bóg, honor, ojczyzna” i miłości do harcerskiej lilijki pozostał wierny do końca.

Po wojnie ukończył Liceum dla dorosłych w Częstochowie i rozpoczął w roku 1947 – 1948 studia w Szkole Głównej Handlowej w Warszawie. Po roku przerwał studia i wstąpił do Wyższego Częstochowskiego Seminarium Duchownego w Krakowie. Świecenia kapłańskie otrzymał 28 czerwca 1953 roku w katedrze częstochowskiej z rąk ks. bpa Zdzisława Golińskiego. Po święceniach został mianowany prefektem Studium Przygotowawczego Częstochowskiego Seminarium Duchownego w Częstochowie. W roku akademickim 1955/1956 został skierowany na studia specjalistyczne z zakresu teologii moralnej na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim. Na własna prośbę zrezygnował i od roku 1957/1958 pełnił obowiązki prefekta w Niższym Seminarium Duchownym w Częstochowie. Następnie od roku 1958 pracował jako wikariusz w parafiach: Świętej Rodziny w Częstochowie, świętego Marcina w Siemkowicach, Najświętszego Serca Pana Jezusa w Sosnowcu, Matki Bożej Anielskiej w Dąbrowie Górniczej oraz Świętej Trójcy w Bogdanowie. Od 1967 roku był proboszczem parafii świętego Michała w Pińczycach.

Do Będzina przyjechał w 1970 roku i został proboszczem parafii świętego Jana Chrzciciela. Po trzech latach złożył prośbę do biskupa częstochowskiego o skierowanie go do parafii wiejskiej i od 1 czerwca 1973 roku został proboszczem parafii świętej Barbary w Prusicku. Po pięciu latach został mianowany proboszczem parafii Świętej Trójcy w Będzinie – parafię obejmował 22 października 1978 roku, dokładnie w tym samym dniu, gdy Jan Paweł II w Rzymie uroczyście inaugurował na Placu św. Piotra swój pontyfikat. Proboszczem w Będzinie był aż do przejścia na emeryturę w roku 2000.

Przez 22 lata jego pracy na wzgórzu zamkowym w parafii powstało i rozwijało się wiele wspaniałych inicjatyw – Akcja Katolicka, świetlica środowiskowa, Biblioteka parafialna, a także nasz Festiwal, który od samego początku wspierał organizacyjnie, modlitewnie i materialnie. Był kapłanem, który nigdy nie odmawiał pomocy potrzebującym, wspierającym biednych, cenionym wychowawcą młodzieży, człowiekiem otwartym, gościnnym i dowcipnym, świetnie wykształconym i stale poszerzającym swoje horyzonty, pasjonatem historii, miłośnikiem przyrody, niezwykłym patriotą, wiernym ideom harcerstwa.

W latach 1992-1997 był członkiem Rady Kapłańskiej diecezji sosnowieckiej. Biskup Adam Śmigielski SDB mianował go w 1997 roku kanonikiem Sosnowieckiej Kapituły Katedralnej.

Po przejściu na emeryturę ks. Szwarlik dalej mieszkał na terenie parafii. Do Domu Ojca odszedł 1 stycznia 2006 roku i został pochowany jest na cmentarzu parafialnym.